VAN GOGH MAAND: Oh oh Den Haag…

Oh oh Den Haag… Mooie stad, achter de duinen! Den Haag is bekend terrein voor een hoop leden van de Van Gogh familie. De ouders van Vincent zijn in 1851 getrouwd in de Kloosterkerk, broer Theo heeft er gewerkt en zus Wil is lid geweest van een Haagse vrouwenbeweging.

Vincent bracht maar liefst twee keer in zijn leven een periode door in Den Haag: juli 1869 – mei 1873 en november 1881 – september 1883. Beide periodes zijn vormend geweest voor zijn toekomstige werken. Ik neem jullie mee langs een aantal memorabele Van Gogh plekken in Den Haag. Op instagram is meer beeldmateriaal te zien (hier te vinden) en klik hier om mijn volledige instagram pagina te bekijken.

Goupil & cie

Plaquette bij de Plaats 20 Den Haag
over Vincent’s tijd bij Goupil & cie

In 1869 begint Vincent met zijn baan als jongste bediende bij de kunsthandel van zijn oom ‘Cent’. Een plek waar hij het erg naar zijn zin heeft. Na een aantal jaar kreeg ook Theo een baan bij Goupil & cie, hij begon zijn carriere in Brussel. Vanaf dat moment zijn de broers begonnen met corresponderen, om elkaar op de hoogte te houden. En daar zijn ze – zoals we weten – jarenlang mee doorgegaan 🙂

Tegenwoordig zit de modezaak Boston Trader op de Plaats 20, Den Haag

Na een lange periode succesvol werken in Den Haag – hij kreeg zelfs een loonsverhoging in die periode – werd het gedrag van Vincent steeds ongepaster. Hij werd door zijn oom overgeplaatst naar het filiaal in Londen. Het verlaten van Den Haag valt hem zwaar. ‘Nu het bepaald is dat ik weg moet merk ik pas hoe ik aan Den Haag gehecht ben.’, schrijft hij aan Theo in 1873. In Londen en Parijs kampte Vincent met depressies en verloor hij zijn enthousiasme voor de kunsthandel. In april 1876 werd hij ontslagen.

Schetsen, schetsen en nog eens schetsen

In deze straat (tegenwoordig de Oranjebuitensingel)
zat het atelier van Anton Mauve

Maar in 1881 keert Vincent weer terug naar het Haagse. Deze keer als beginnend kunstenaar, klaar om in de leer te gaan bij zijn (aangetrouwde) neef Anton Mauve. Vincent brengt drie weken lang elke dag door in zijn atelier om te leren schetsen en schilderen. Na een korte pitstop in Brabant en een fikse ruzie met zijn vader keert Vincent voor langere tijd terug in Den Haag. Hij krijgt zijn eigen atelier aan de Schenkweg (dit gebied is in de Tweede Wereldoorlog verwoest door bombardementen; het atelier bevond zich in de straat die vandaag de dag de Hendrick Hamelstraat heet).

Men vermoedt dat in de Juffrouw Idastraat, Den Haag op nr 14 het atelier van Breitner zat

In deze tijd leert hij veel bekende Haagse kunstenaars kennen, waaronder George Hendrik Breitner. Met Breitner bouwt hij een bijzondere vriendschap op, ze spenderen ook vele uren in elkaars atelier.

Opgebroken Noordstraat met spitters – Vincent van Gogh (1882)
meerdere technieken op papier – 46 cm x 59,5 cm
Norton Simon Art Foundation, Pasadena

Ook gaan ze samen op stap om – in tegenstelling tot het gebruikelijke van de Haagsche School – te oefenen met het maken van schetsen van mensen in de arme wijken van Den Haag. Denk bijvoorbeeld aan de gaarkeukens en de wachtruimte van de derde klas bij Station Den Haag Hollands Spoor. Ook spendeert Vincent veel tijd in Scheveningen om te schilderen.

Boven: Brug en huizen op de hoek Herengracht-Prinsessegracht, Den Haag – Vincent van Gogh (1882)
diverse technieken op papier – 24 cm x 33,9 cm
Van Gogh Museum Amsterdam (Vincent van Gogh Foundation)
Onder: foto gemaakt door Rebecca (2020)

Zelf vind ik de diverse stadsgezichten die Vincent in opdracht van zijn oom heeft gemaakt van Den Haag het mooiste. Het zijn bijzondere weergaven die vandaag de dag nog heel goed te herkennen zijn. Ik krijg daardoor het gevoel dat ik op dezelfde plek sta waar hij heeft gestaan. Een stukje geschiedenis en een stukje van Vincent waar je in de tegenwoordige tijd nog steeds bij stil kunt staan.

Het begin van het Haagse einde

Sorrow – Vincent van Gogh (1882)
lithografie op papier – 38,9 cm x 29,2 cm
Van Gogh Museum, Amsterdam
(Vincent van Gogh foundation)

Ook vindt Vincent in Den Haag een vast model, die vaak terug te zien is in zijn werken. Het model trekt op een gegeven moment ook bij Vincent in en ze krijgen een relatie. Maar dan begint de ellende.. Het betreft namelijk de prostituee Sien Hoornik, met diverse buitenechtelijke kinderen. Tout schilderend Den Haag staat op en kijkt Vincent met de nek aan. Naast Mauve – die abrupt stopt met Vincent (financieel) steunen – wil ook zijn familie wil dat Vincent de relatie per direct beëindigd. De relatie met Sien verslechterd (ik denk dat de zware druk van de familie zijn tol eist) en als hij het ook financieel niet meer redt, vertrekt Vincent naar Drenthe.

Maar ondanks alle voorvallen is de gespendeerde tijd in Den Haag onvergetelijk geweest voor Vincent. Hij kreeg zijn introductie in de kunstwereld bij Goupil & cie en hij heeft met hulp van Mauve leren experimenteren met verf zodat zijn eigen verfstroken kon ontwikkelen. Hij werd vrienden met de Haagse schilders die hem stimuleerde om andere taferelen vast te leggen dan het gebruikelijke.

Boven: De Lange Vijverberg, Den Haag
– Vincent van Gogh (1872-1873)
potlood en pen op papier – 22,2 cm x 16,9 cm
Van Gogh Museum Amsterdam (Vincent van Gogh Foundation)
Onder: foto gemaakt door Rebecca (2020)

Dit alles heeft hem in zijn jonge jaren gevormd tot de schilder die hij later zou worden. In 1883 verlaat Vincent Den Haag voorgoed. Maar het Haagse zal Vincent nooit meer verlaten.

Van Gogh Maand

Van 29 juli t/m 31 augustus is het VAN GOGH MAAND bij De K van Kunst! 

Klik hier om alle VAN GOGH MAAND blog posts te lezen.
Klik hier voor extra materiaal voor VAN GOGH MAAND op Instagram (zoals mijn bezoek aan Den Haag!)

Bronvermelding:
wikipedia.com
vangoghmuseum.nl
vangoghroute.nl
ad.nl
boek ‘De Grote Van Gogh Atlas’ van Nienke Denekamp, René van Blerk mmv Teio Meedendorp (Rubinstein en Van Gogh Museum).